Zdarzało mi się tłumaczyć wiersze z hipotezą, zdarzało mi się bez (bo wiersz mnie pokonał) – z informacji zwrotnych, jakie otrzymałem, nie wynikało, żeby jedne odstawały poziomem od drugich, więc chyba wypracowanie hipotezy nie jest konieczne. Choć posiadanie hipotezy zdecydowanie lepiej robi na spokój ducha tłumacza podczas tłumaczenia.

Moja historyjka do wiersza we wpisie to e‐/imigracja. Zostawienie dziecka i zawodu lekarki na rzecz łopatki, którą w stołówce matka nakłada posiłki w nowym miejscu. Zdjęcia dziecka przychodzą (do niej), pieniądze (od niej, ku zawstydzeniu, bo przecież miała zarabiać) nie – stąd przedłużająca się epoka zaciskania pasa. Są w wierszu fragmenty, których nie udało mi się do końca dopasować do historyjki, ale zasadniczo tak mi się to składa. W niekoniecznie oczywiście jedyną słuszną wersję.

(a mówiłem C., powtarzałem, nalegałem: nie „redagował,” bo nie jestem redaktorem) ...no ale jesteśmy, gdzie jesteśmy, co napisane piórem, etc. Więc mnie również ten wiersz (jak i inne wiersze Xie) widzi się jako obrazek imigrancki, taki mam wobec niego headcanon, chwilowo niewzruszony. Co do zapałek, tu widziałem w oryginale grę słów, nawiązującą do normalnego w Chinach aranżowania małżeństw (że niby podmiotowi marzył się nie‐uparty mąż), swatania nie udało się jednak zgrabnie powiązać z zapałkami, zawiodłem. Itd.

Też bym się skłaniała ku obrazkowi migranckiemu. Niepokoją mnie jednak te odrastające włosy. (I czy nerwów ona nie powinna zapuszczać, zamiast żeby jej puszczały?) To jest bardzo mocny obraz, mnie się od razu kojarzy z rekonwalescencją, tylko jak to wtedy wpasować w resztę?

Również widzę tutaj obraz imigrancki (bez patrzenia na nazwisko autorki). Pierwsze 2 wersy interpretowałabym na 2 (albo i 3) sposoby: albo jako metafora, że w świecie pozornego bogactwa nie umiemy z niego nic wykrzesać albo bardziej dosłownie, że w czasach, gdy używano jeszcze lamp naftowych nie miała nawet prostych zapałek (taka bieda) albo że w tym bogactwie była taka biedna. Natychmiast przypomnialy mi sie historie imigrantow np z Korei opowiadajacycho tym jak pisanie olowkiem w zeszycie darło cały papier, a sam ołówek jak spadł, miał całkowicie roztrzaskany grafit w środku.

Ale w ogóle nie uważam, żeby trzeba było interpretować cokolwiek w tym wersie, by go przetłumaczyć i pozostawić ocenę czytelnikowi. A słowo kerozyna jest piękne. Można tłumaczyć niemalże dosłownie w stylu „Przez te wszystkie kerozynowe lata, nie potrafiła znaleźć miękkiej zapałki”. Nie jestem tłumaczką, to taki przykład. Ale niech interpretacja zajmie sie czytelnik.

Także stetoskop zostawiłabym nienaruszony. Wymianę stetoskopu na chochlę widzę jako porównanie starego życia z nowym – kim była i kim jest. Polak by napisał: Zamienił dyplom na zmywak. Tez samo trade wskazuje na interes: wyjazd za ocean kosztował i ludzie nieraz zadłużali się, by móc wyemigrować. Ale tu też nie trzeba wielkiej interpretacji, by przetłumaczyć. Niech przehandluje po prostu ten stetoskop.

Też imigranci nie zawsze mogą wysyłać pieniądze za granice i wracają z gotówką, którą upychają w różne części ciała, a złapani mogą szybko wylądować w obozie pracy (z tym też mi sie skojarzyly odrastajace (czy tez rosnace) wlosy). Ale to moja nawet nie interpretacja, ile skojarzenia jakie budzi wiersz i cos podobnego trzeba wywolac po polsku. Tlumaczyc mozna dokladnie, z tym ze jednak nie podoba mi się czasownik ‘przychodzić’ – chociaz bliski arrive, to jakby za bardzo sugeruje, że to do niej, a nie w drugą stronę. Moze lepiej jakby szły? Nie wiem. Tez nie jest powiedziane oczywiscie, ze ich nie wysyla – moze nie dochodza chociaz je śle?

W ogóle mam wrażenie, że to wiersz pisany z myślą o dawnych czasach, sięgając wspomnieniami wstecz, ale mimo wszystko ma on bardzo uniwersalny charakter – takie historie dalej maja miejsce i wygladaja podobnie, wiec gdzies ten uniwersalny charakter trzeba zachowac (a lata przy nafcie to tylko 1 z wielu interpretacji i jawnie wskazuje na minione czasy).

Wydaje mi się, że im więcej rozumie sie z tekstu, tym mniej ma się ochotę w nim grzebać.

@ nameste:
No właśnie dla mnie „rozumienie” tekstu znaczy coś przeciwnego: zauważenie złożoności tekstu i możliwych wielu, różnych interpretacji. I co za tym idzie – nieprzechylanie się w żadną ze stron. Może złego słowa użyłam, ale lepszego nie znajduję.

Moim zdaniem „lata przy nafcie” jawnie wspierają interpretację ku biedzie. Nie rozumiem dlaczego interpretacja „nie umiała wykrzesać niczego z życia” miałaby być gorsza. Bo to nie są „naftowe lata” tylko „PRZY nafcie” co jednoznacznie wskazuje pozycję kobiety. I możemy interpretować po pochodzeniu autorki, ale potraktowane tak dosłownie tłumaczenie zabija uniwersalność tej strofy. I chociaż sama przychylam się do interpretacji bieda, to chyba ostatnie o co można mnie oskarżyć to apodyktyczność przy tych wersach.

I naprawdę ktoś uznałby lata przy kerozynie jako przy paliwie lotniczym? Jaki związek miałoby to z zapałkami?

@ nameste:
Przecież nawiązuję do tego, że w moim odczuciu kerozyna‐zapałki wywołują te same konotacje co nafta‐zapałki. Jeśli ktoś uważa inaczej, to też zrozumiem, ale (nad)interpretować kerozynę‐samolot‐ucieczka‐mąż można równie łatwo co nafta‐samolot‐ucieczka. Jeśli ktoś naprawdę chce rzucić tak karkołomną interpretację, to nawet słowo ‘woda’ mu wystarczy. Ale nawet jeśli czytelnik chce – dajmy mu do tego prawo! To tłumacz ma nie stawać po żadnej ze stron.

A poza tym interpretacja jako więźniarki też mi się podoba (poza samolotem), czemu nie. Nawet samo odrastanie włosów jako więzienna symbolika to ciekawy pomysł (nawet gdybyśmy założyli inną historię czy to emigracyjną czy nawet aborcyjną). Tak samo jak kiełkowanie nerwów (zaczyna coś czuć). Wyrwała się (albo i nie) z obozu bardziej lub mniej dosłownie.

W ogóle w wierszu jest kilka momentów, gdzie wchodzi czas przeszły i też warto zwrócić na to uwagę.

„Over time she grows out her hair. Then she sprouts nerves” – to przecież może być o dziecku, nie o Żonie. Szczególnie w kontekście 2 linijki – że żona wiedziała na co się pisze (i czas przeszły). To kolejna możliwość, której nie można zabijać „puszczaniem nerwów”.

Jak dla mnie więzienie dosłownie lub metaforyczne, dziecko któremu rosną włosy – wszystkie 3 interpretacje mają rację bytu i skoro z oryginału można to wywnioskować, to z polskiego tłumaczenia również. Dlatego pisałam, że tłumacz ma nie „grzebać” – niech nie próbuje myśleć za nas i po prostu wiernie odda tekst.

„To tłumacz ma nie stawać po żadnej ze stron”.

Co swoją drogą (jeśli w ogóle możliwe) nie zawsze jest łatwe – trudność wynika z samej natury różnych języków. Wiersze opierają się czasem na wieloznacznościach czy związkach międzywyrazowych, które nie istnieją w języku docelowym, których nie da się (łatwo) odwzorować. Zdarza się, że tłumacz wpadnie na kreatywne rozwiązanie, zdarza się też tak, że nie wpadnie lub takiego rozwiązania nie ma.

Skłaniam się ku przekonaniu, że tłumaczenie jest jednak zawsze jakimś odczytaniem. Jeśli dobrze pójdzie, może to być odczytanie płodne, generujące nowe odczytania, może nawet inne niż oryginał. Ale jednak w stosunku do oryginału jest jakoś ograniczone. Co uzasadnia tłumaczenie tych samych wierszy na nowo przez innych tłumaczy.