Na polski biznes pn. Klaster Przemysłów Kultury i Czasu Wolnego najwłaściwiej patrzeć w optyce Dantego, czyli wyróżniając kolejne kręgi piekieł. Oczywiście, nie chodzi o grzeszników‐konsumentów, chodzi o personel. Najgłębiej, w najbardziej wewnętrzym kręgu siedzi Moc Najciemniejsza, a więc kasa, zwana też panem kapitałem. Dalej idzie krąg karuzelowy, w którym krecą się wciąż ci sami ogoniaści, zajmujący się zarządzaniem agendami handlu medio‐sieczką; to krąg równie zamknięty i obrotny jak niegdysiejsza komunistyczna nomenklatura.

Później idą demony‐maski, których zadaniem jest firmowanie danego przedsięwzięcia nośną (medialnie) twarzą. To z nich rekrutują się naczelni czasopism itp.; niektórzy z nich, po latach terminowania, nabrali nawet pewnych kompetencji. Najczęściej jednak brudną, codzienną robotę odwalają mniej widoczni pospolici diabłowie roboczy. A na granicy piekieł lokuje się tłumek półdiabłów‐półludzi, tych, którzy za stosownym wynagrodzeniem (czasem w grę wchodzą też transakcje dotyczące tzw. duszy) dostarczają teksty, zdjęcia i inne materiały, za pomocą których Moc Najciemniejsza (przez cały ten łańcuch pomocników) opodatkowuje ludzkość, pobierając mamonę w zamian za iluzję kontaktu z czymś ważnym, zabawnym, kształcącym, inspirującym.

To piekielne towarzystwo ma własne biuletyny (jak np. publicznie dostępne wirtualnemedia.pl czy płatne mmp24.pl), rytuały, rauty i bale, programy w telewizji śniadaniowej i grafomańsko‐marketingowe programy w radiu; niektórym uderza to do głowy tak, że czują się wręcz właścicielami świata. Odgrodzone od świata zwykłych ludzi produkcją półdiabłów, którą wypełnia przestrzeń między reklamami, środowisko to jest mniej wiecej tak samo interesujące, jak (średnio; wówczas zdarzały się jeszcze wybitniejsze jednostki) tłumek zaludniający telewizyjne korytarze za (prehistorycznych) czasów prezesa Szczepańskiego, czyli wcale.

Czasem pojawi się postać budząca pewne zaciekawienie. Podczas przygotowań do napisania tej blogonotki napotkałem taką osobę; nazywa się Mañana Chyb. Zaraz jednak okazało się, że zaintrygowanie dość (przyznacie) nietypowym nazwiskiem nie zaowocowało niczym istotnym, bo pani Mañana Chyb okazała się przeciętnym diabłem, który awansował z roboczych (m.in. teksty w „Filmie”) do karuzelowych (naczelna „Puls Biznesu Weekend”, przez moment naczelna „Zwierciadła”). Choć raz jeszcze pojawi się w tej blogonocie.

Pora jednak przejść do głównego bohatera.

Pierwszy raz usłyszałem

o Rafale Bryndalu, gdy w 2008 roku wpadła mi w ręce książeczka wydana przez W.A.B. z pseudolimerykami jego autorstwa. Były to czasy, gdy (jak się dowiedziałem później) Bryndal brylował w jakimś „Tańcu z gwiazdami”, dyskontował (nienajciekawszą, jak wiem dziś) przeszłość „satyryka” i tekściarza [brr]), i zapewne – zwykle przyzwoite (wówczas) – wydawnictwo chciało spieniężyć tę popularność. A może chodziło o przysługę dla znajdujacego się (najwyraźniej) w wielkiej potrzebie rysownika Marka Raczkowskiego, który hm‐ozdobił ów koszmarny tomik ilustracjami przedstawiającymi tańczącego autora? Widziałem w życiu parę strasznych książek: ta biła wszelkie rekordy. Oto przykładowy „utwór”:

Pewien etnograf z Mogadiszu
wciąż był pod wpływem haszyszu.
I to w stopniu takim,
że atlas „Gady i ssaki”
można było wyczytać z jego rysów.

Jestem limerykowym purystą. Pominę już to, że limeryk powinien mieć jakiś pomysł i szczyptę wdzięku (najlepiej: pieprznego), bo nic z tych rzeczy tu nie znajdziecie. Ale to musi być przede wszystkim precyzyjnie zestrojona maszynka, musi trzymać rytm i rym bez zarzutu! Produkt limerykopodobny, serwowany przez Bryndala, to żałosna karykatura gatunku. (Gdybyście chcieli bliżej zapoznać się z tematem, zapraszam do mojej własnej lekcji limerycznej sprzed lat.)

Nikt nie wie

jak to się stało, jakim bladym, skacowanym świtem i w otoczeniu jakich gości [„Pod stołem trzech leży, na stole aż pięciu / W wannie pełnej wody nurkuje dziewięciu / Goście się schlali, instynkt nawalił” – to cytat z tekściarskiego debiutu Bryndala (1982), którym dokumentuje swoją kombatancką#jasssne peerelowską przeszłość]. Dość że po paru dniach Bryndal zastąpił na stanowisku redaktora naczelnego pisma „Bluszcz” Joannę Laprus‐Mikulską, która szefowała temu dziwnemu przedsięwzięciu przez dwa poprzednie lata. Gdyby stosować rozumowanie z amerykańskich filmów sensacyjnych, za pismem, na którym nie zarabia stosowna Moc Najciemniejsza, a które mimo to nadal się ukazuje, stoi zapewne jakiś proceder pralniczy. Trzeba było aż śmierci właściciela wydawnictwa Elita, które firmowało „Bluszcz”, aby spadkobiercy natychmiast, odkrywszy gigantyczny deficyt, z trzaskiem tytuł zamknęli.

Minęło pół roku. Coś zostało ustalone w czeluściach i na początku stycznia 2013

pewna spółka

o angielskiej nazwie Conversations sp. z o.o. wymieniła w całości poprzedni zarząd (w składzie: prezes Mañana Chyb, członkowie Elżbieta Moczarska, Jolanta Szarlak) na nowy (w składzie: prezes Ryszard Sobol, członkowie Rafał Bryndal, Juliusz Donajski). W tym czasie pierwszy numer replayu „Bluszczu”, czyli miesięcznik „Chimera” wydawany przez Conversations sp. z o.o., był już w sprzedaży.

Replay różni się od swojego poprzednika, sądząc z dostępnych spisów treści, tylko zestawem nazwisk półdiabłów‐półludzi (zapewne też nastąpiły roszady w personelu czarnoroboczym). Również pseudowstępniak Bryndala zmienił jedynie nazwę z „Naczelna myśl” na „Naczelny myśli” (zbytni optymizm, moim zdaniem), a tam, gdzie w „Bluszczu” gościła Bluszcz bajka autorstwa RB (na szczęście ominęła mnie lektura jakiejkolwiek bluszczbajki), w „Chimerze” jest na końcu dzialik „Humorfreski”, w którym widzę (numer 11/2013) przytoczony tekst piosenki „biesiadnej” Chodźmy na kebab (słowa RB).

Czy takie pismo jest potrzebne/pożyteczne?

Tak. Jest rodzajem funduszu stypendialnego, wspomagającego pewne grono autorów („półdiabłów‐półludzi”). Dzięki honorariom z „Chimery” niektórzy z nich może nawet wychodzą z ciężkich opresji #czekając‐na‐przelew. Wystarczy przejrzeć spisy treści dotychczas wydanych numerów, by upewnić się, że drukowani są tam autorzy godni stypendialnego wsparcia.

Sprzeciw budzą jednak trzy rzeczy. Po pierwsze, to pismo brzydkie, które kiepsko się czyta. Po drugie, znakomita większość funduszy, pobieranych od ludności (w zamian za, autocytat, „iluzję kontaktu z czymś ważnym, zabawnym, kształcącym, inspirującym”) trafia chyba jednak nie do piszących, a do Mocy Najciemniejszej; jako społeczne urządzenie wsparcia kultury jest takie pismo bardzo nieefektywne. Choć w jakimś stopniu przynosi efekt niewymierny: przyczynia się do rozpoznawalności nazwisk i utworów.

A po trzecie – czy z (ograniczoną) promocją ludzi utalentowanych musi iść w parze promocja grafomanii i bylejakości? Rodzynki tekstów dających się przeczytać poprzetykane są zdawkowym żurnalizmem, który dość łatwo upchnąć w numerze, bo każdy z nich ma swój „temat przewodni”; łatwo machnąć dwie stroniczki banałów. Nie mam tu miejsca na głębszą analizę, powiem więc krótko: połowa numeru 11/2013 (na którego przykładzie oceniam zawartość) to niewiele znaczące śmieci.

A nasz utalentowany pan Replay wręcz to pismo

kompromituje

Po trzech kwartałach wydawania pisma naczelny „Chimery” zawitał w radiowej Dwójce, wspomagany telefonicznym głosem wiceszefowej, Agnieszki Wolny‐Hamkało, aby promować kolejny, wrześniowy numer. Jest nagranie, lekko podredagowane w prezentowanym zapisie tekstowym niektórych fragmentów rozmowy:

Czuliśmy, że jest zapotrzebowanie na pismo przedstawiające najciekawszych autorów, ale też o ciekawej szacie graficznej – wspominał początki magazynu „Chimera” jego redaktor naczelny Rafał Bryndal. [...] główną siłą „Chimery” są według gościa „Poranka Dwójki” autorzy. – Jest to przekrój od Etgara Kereta, poprzez Janusza Rudnickiego czy panią Joannę Bargielską.

W rzeczywistości powiedział:

jest potrzeba na pismo, które przedstawia najbardziej ciekawych autorów [...] główną naszą siłą są autorzy, ponieważ poprzez Etgara Kereta, poprzez Janusza Rudnickiego czy panią Joannę Bargielską mamy plejadę autorów, bez których nie wyobrażam sobie „Chimery”

Co ciekawe, Dwójka nie naprawiła imienia Bargielskiej, może nie znają? Ale że nie zna naczelny pisma, w którym ta autorka drukowała już wielokrotnie wcześniej? Niesłychane.

Wiecie, może bym nawet odpuścił Replayowi Bryndalowi. A co tam, sam zdecydowanie wolę np. dwutygodnik.com, ale inni niech kupują (wspierając stypendialnie autorów), czytają i tak dalej. Jednak pojawiła się kropla, która przelała czarę. Oto dość tajemniczy organizator sztuka pisania (nie mam siły na kolejne śledztwo) proponuje

za jedne 300 złotych (w tym koszt obiadu)

niedzielne, jednodniowe warsztaty

kreatywnego pisania, które prowadzą wybitni wykładowcy: pisarze, dziennikarze, scenarzyści i reżyserzy.

Warsztaty przeznaczone są zarówno dla debiutantów, jak i twórców, którzy chcą pod okiem doświadczonych praktyków doskonalić swoje umiejętności. Kameralne grupy zapewnią komfort pracy i bezpośredni kontakt z wykładowcą.

A w gronie „wybitnych wykładowców” (obok całkiem poważnych nazwisk) znajdujemy, a jakże, Rafała Bryndala, który już za parę tygodni będzie nauczał pisania limeryków.

I to jest już gruba bezczelność.