Nagrodzona niedawno Angelusem za przekład powieści Nádasa Pamięć Elżbieta Sobolewska pisze o jednej z podstawowych trudności, jakie napotkała:

W węgierskim nie ma rodzajów, nie ma nawet rodzajników. Można napisać o osobie całe strony, nie wyjawiając jej płci. W dodatku Nádas bardzo rzadko używa imion, czasami bohaterowie są bezimienni, jak na przykład narrator, a nawet jeśli mają imiona, najczęściej nie są nimi nazywani w snutej przez Nádasa opowieści. Mamy więc nieskończony łańcuch wydarzeń, gdzie musimy z konstrukcji zdań i chronologii wydarzeń odczytać płeć pojawiających się postaci, kobiet i mężczyzn. To samo tyczy się wypowiedzi, gdzie w języku polskim forma osobowa czasownika wskazuje, do której części zdania odnosi się kolejna. Polski przekład więc, na szczęście, z powodu obowiązujących w polszczyźnie reguł gramatycznych, jest łatwiejszy w odbiorze.

Nie miałem pojęcia o tej cesze węgierskiego (jak i o milionie innych spraw, człowiek uczy się itd.); można by Węgrom pozazdrościć, że są uwolnieni od tego językowego przymusu rozróżniania, który na co dzień jedyne właściwie, co robi w XXI wieku, to petryfikuje całe piętra ról społecznych (przymus ich odgrywania), uwikłania w gender itd., itp., można by tu wymieniać bardzo długo. Choć pewnie wcale to nie takie proste, a na Węgrzech mają swoje sposoby.

* * *

Ale właściwym powodem, dla którego o tym wspominam, jest swoisty wyrzut sumienia. Od paru miesięcy chodzi bowiem za mną nie napisana blogonoć o dwóch książkach, które wywarły na mnie spore wrażenie i stały się pożywką do rozważań (póki co: w tyle głowy).

Pisała o nich Ninedin w linkowanej i jeszcze nowszych notach, pisały inne prawdziwe fanki; trafiłem na te notki dopiero po lekturze. Dlaczego? Bo prawdziwe fanki czytają w oryginale! A ja nie, niestety. Unikam też (kiedyś było inaczej) polskich wydań SF‐fantasy, bo dominują cykle, czeka się na kolejne tomy, a czasem na próżno.

Jak i w tym przypadku. Zabójczą sprawiedliwość [Ancillary Justice] oraz Zabójczy miecz [Ancillary Sword] wydał imprint Muzy, Akurat; tę drugą w roku 2015, minęły 3 lata! A na część trzecią, domykającą „trylogię Radch”, Ancillary Mercy, możemy sobie czekać nie wiadomo jak długo, a może nie doczekamy się wcale.

Na domiar złego ukazała się kolejna ksiażka Ann Leckie, Provenance (2017); podobno „dobra choć inna”.

* * *

Lewą rękę ciemności Ursuli LeGuin uważam za jedną z najlepszych (i prowokujących do rozważań) powieści XX wieku, w skali bezwględnej, bez szufladkowania gatunkowego.

Ann Leckie w jakimś sensie wpisuje się w ten poświadczany przez LeGuin nurt. Gatunkowo space opera, ma w sobie poważny potencjał pytań, tradycyjnie zaniedbywanych w filozofii czy antropologii, socjologii itd. Trzeba wymyślić inny (wszech)świat, by te pytania, na zasadzie „eksperymentu myślowego”, swobodnie (a ciekawie!) pozadawać.

A co mnie, mocno z boku czytelnika, męczy? Mam wrażenie, że jeszcze nie wszystko zostało powiedziane o świecie, społeczeństwach, językach, uczuciach i osobach u Leckie, i chciałoby się podyskutować.

Tymczasem zaś czuję się nie przygotowany; gdzie jest trzecia część po polsku, Akuracie?!