Poglądy dzielą się na:

• słuszne
• moje
• obce
• chore
• urojone

To tak zwana klasyfikacja grudniowa, istnieją inne. Zanim przejdę do szczegółów, trzeba powiedzieć, co jest jej przedmiotem, czyli co się tu rozumie jako pogląd. Byłby to sąd wypowiadany przez podmiota z (domniemaną) asercją. Sąd taki może być sprawozdawczy (że jest tak‐a‐tak), albo ocenny (że tak‐a‐tak jest dobre/lepsze, a owak – złe/gorsze). Problem domniemanej asercji jest skomplikowany, tu można zgrubnie powiedzieć, że chodzi o sytuację, w której podmiot mówi, co uważa albo co według niego uważa ktoś inny.

A więc, mówiąc popularnie, pogląd to sąd po uważaniu. Nie mieszczą się w tym terminie zdania orzekające o stanie rzeczy, które należą do kulturowo ustalonego korpusu wiedzy. Na przykład, zdanie „śnieg jest biały” trudno zaklasyfikować jako czyjś pogląd. Z drugiej strony, zdanie „Ziemia jest płaska” może być poglądem, jeśli ktoś wypowie je z asercją, przekonaniem; na przykład członkowie Towarzystwa Płaskiej Ziemi.

Kto chce, może w tym miejscu odwiedzić dawno nie odwiedzanych filozofów, od Kanta po analitycznych, ale bałbym się, że nie wróci; dobrze będzie, jeśli nie ugrzęźnie od razu w sądach analitycznych a posteriori. Na wszelki wypadek: owocnych podróży.

A dla tych, co zostali, szczegóły klasyfikacji.

słuszne

Nazwę słusznymi te poglądy, które objaśniają jakąś część świata i wydają się niesprzeczne ze wspomnianym kulturowo ustalonym stanem wiedzy. Jak widać, poglądów słusznych jest wielkie mnóstwo. Poglądy słuszne nie tworzą spójnego systemu. Jedni mówią, że jest tak‐a‐tak, ale inni mówią, że jest zgoła inaczej; obie strony wydają się mieć trochę racji.

moje

To poglądy, które sam wyznaję (resp. podmiot wyznaje). Mam je za słuszne, ale też wiem, że mogę sie mylić; tylko krowa itd. (Przepraszamy krowy.)

obce

To poglądy nie moje, o których ponadto nie wiem, czy są słuszne. Trzeba by zbadać. Myśleć, dowiadywać się, analizować. Mają pozory potencjalnej słuszności, ale stanowią dopiero intelektualne wyzwanie do podjęcia.

chore

Te są niesłuszne; wszystko za tym przemawia. Najczęściej za chore mamy poglądy wyraźnie sprzeczne z kulturowo ustalonym korpusem wiedzy. Na przykład pogląd „Ziemia jest płaska” – jest chory. Albo pogląd o zamachu smoleńskim.

Uważać trzeba z orzekaniem o chorości sądów ocennych. Te bowiem podszyte bywają aksjologią (wyznawanymi wartościami). I co dla jednego chore, to dla drugiego najoczywistsze w świecie.

urojone

To poglądy, w których w wypowiadane sądy sprawozdawcze lub ocenne zaangażowane są byty urojone (hipostazy, czyli byty, których istnienie się zakłada, bo zaistniała na nie nazwa: na przykład naród). Zdumiewająca jest rozległość tej klasy poglądów. Przerażająca jest też ich realność, bowiem ich liczni wyznawcy działają nie tylko w sferze intelektu, nie. Podejmują całkiem realne działania, których realne skutki ponosimy my wszyscy. Ponura sprawa.

* * *

Jak widać, poglądy to domena śliska, niepewna, czasem przerażająca. Można by nawet wysnuć stąd wniosek, że w ogóle nie ma sensu zajmować się poglądami, że przydałoby się coś pewniejszego.

Mnie wydaje się, że pierwszym kandydatem byłyby uzasadnienia (poglądów). One też często odwołują się do poglądów (czy też – są z nich zbudowane w jakiejś części), ale, po pierwsze, jakby takich drobniejszych, bardziej uchwytnych, a po drugie, od uzasadnień wymagamy spójności logicznej.

Pożegnam się zatem takim oto wezwaniem: Nie pytajcie o poglądy. Pytajcie o uzasadnienia.