Uwaga, bedzie spojler.

„Lektor” strasznie mnie zdenerwowal, wlasnie dlatego ze ze smiertelna powaga oczekuje ze wzruszymy sie ciezkim losem esesmanki – otoz ta nieszczesna kobieta jest niepismienna! Co za nieszczescie – co za ogrom cierpienia! I kocha literature – wiec, dzieki Bogu, jest czlowiekiem, uff. To dobrze, ze nawet esesmani sa ludzmi, to takie humanistyczne, itd. itd. I dzieki Bogu mlody Niemiec z pierwszego powojennego pokolenia moze jedna reka zachowac ten humanizm oprawcow, a druga odrzucic ich zbrodnie.

Gniot.

@ telemach:

Powiesci nie znam, wypowiadalem sie – owszem, kategorycznie – wylacznie na temat filmu.

nameste: też słyszałem/czytałem, że ciąg narracyjny został oddany wiernie. Nic nie opuszczone. Okaleczenie polegać ma (rzekomo) na tym, że ta książka to w zasadzie ukryty w opowiedzianej historii traktat filozo‐jurystyczny (Schlink jest teoretykiem prawa – publikuje i naucza) z licznymi wycieczkami w etykę. Ciąg zdarzeń jest jedynie pretekstem do rozważań, trampoliną. Opowiedziane jest to z subiektywnej perspektywy narratora (a nie jako jego retrospektywne wspomnienia – co zmienia narratora na wszystkowiedzącego), on nie wie co go spotka. I tak to się w cudownym rytmie plecie. Historia zredukowana do (oryginalny cytat) „nazi‐porno z ambicjami na Oskara” zgubiła to co bardzo trudne, o ile nie niemożliwe do przeniesienia na ekran.

Tyle wiedzy z drugiej ręki. Może mi się uda jutro ściągnąć film – wtedy chętnie. Dasz radę przeczytać książkę? Cienka (w zasadzie) jest. Bo jeśli ja nie dam rady filmu, a ty książki – to możemy raczej tylko (bez ośmieszania się) o styku mojego wewogle z Twoim wewogle. Co też może być przyjemne. Ale wiesz.

Książkę czytałem zaraz, jak się ukazała po angielsku (polecił mi ją znajomy Anglik), więc lata temu. Film oglądałem w zeszłym roku. Wydawał mi się dość wierną adaptacją. Nieuniknione jest to, że w filmie nie da się wszystkiego przedstawić (jak mawiał szczur do szczura jedząc taśmę w filmotece: Wiesz, książka była lepsza), jakieś warstwy umkną. Nie da się odtworzyć w pełni dialogu wewnętrznego głównego bohatera. Inaczej sobie też wyobrażałem Hannę. Winslet – samą swoją fizycznością, zmysłowością – wniosła coś, co czytając książkę wyobrażałem sobie inaczej.

W kwestii analfabetyzmu głównej bohaterki. Hanna była – jeśli dobrze pamiętam – Niemką z Siedmiogrodu. Prostą dziewczyną, pochodzącą gdzieś z rumuńskiej wsi. Wydaje mi się, że przez lata wypracowała metody radzenia sobie – ukrywania analfabetyzmu. To przecież jedna z kluczowych kwestii w książce. Hanna woli przyjąć na siebie całą winę w procesie, żeby nie przyznać się do tej słabości. Wcześniej wybiera „pracę” w komando – z tych samych powodów.

@ nameste:
Trudno mi powiedzieć, czy Hanna „uchowałaby” się rzeczywiście w takim kommando. Ona nie pełniła tam przecież żadnej kluczowej roli. Później, podczas procesu pozostałe oskarżone zrzuciły na nią winę. Wyobrażam sobie, że podczas wojny, szczególnie w ostatniej jej fazie, kiedy wojska niemieckie były w odwrocie, pisanie raportów było sprawą drugorzędną. Hanna musiała też wyrobić w sobie zdolność unikania sytuacji, w których jej przypadłość mogłaby wyjść na jaw.

Kwestia innego wyobrażenia sobie postaci książkowej to oczywista oczywistość :) Nie rozwinąłem tego, bo nie chciałem dosztukowywać teraz swojego wrażenia na potrzeby wypowiedzi. Mam niejasne wspomnienie, że Hanna była w książce mniej zmysłowa. Biła z niej surowość, która zawarta była w całym jej mieszkaniu, zapachu, o którym – wydaje mi się – wspominał narrator.

nameste :

Jeśli dobrze pamiętam, w filmie pada data 1943 (Hanna robotnica w jakichś zakładach Siemensa zgłasza się do SS), to BTW rok urodzenia Michaela.

To prawda. Jakoś w pamięci pozostał mi tylko fragment dotyczący samego marszu śmierci i o ten okres mi chodziło. Nie pamiętałem już, że jej służba zaczęła się wcześniej. W książce (w wersji, którą posiadam) wygląda to tak:

[...] she was born on 21 October in 1922, near Hermannstadt (Sybin w Rumunii) [...]. Yes, she had worked at Siemens in Berlin and had joined the SS in the autumn of 1943.
'You enrolled voluntarily?'
'Yes.'
'Why?'
Hanna did not answer.
'Is it true that you joined the SS even though Siemens had offered you a job as a foreman?'

nameste :

Nie, nie, nie szło mi o eksplorowanie oczywistości. Raczej o to, że twórcy filmu przekroczyli wyborem gwiazdy (poprzednia kandydatura: Nicole Kidman, Winslet dostała tę rolę, bo Kidman była w ciąży i nie mogła grać) poziom hm, niezwykłości bohaterki. Ciągle krążę wokół możliwej (i dość mocnej) interpretacji, takiej właśnie, która poniekąd usprawiedliwia kategoryczny osąd vHF.

Też miałem wrażenie, że obsadzenie hollywoodzkiej gwiazdy w tej roli jest nadmiarowe.

Oto, jak opisuje Hannę autor:

High forhead, high cheekbones, pale blue eyes, full lips that formed a perfect curve without any indentation, square chin. A broad‐planed, strong, womanly face. I know that I found it beautiful. But I cannot recapture its beauty.

Jakoś nie odnajduję w tym opisie delikatności, którą widzę w Winslet. To jednak kwestia subiektywnej oceny.
Jeśli chodzi o kategoryczność sądu vHF, to nie miałem poczucia – czytając książkę i oglądając film, że jestem zachęcany do użalania się nad biedną esesmanką. Niemniej zastanawiałem się, czy nie pojawiłaby się u mnie taka myśl, gdybym znał tylko film.

Recenzję Majmurka przeczytałem z dużym niesmakiem. Jeśli za recenzję adaptacji filmowej powszechnie znanego (bo tak jest) dzieła literackiego zabiera się ktoś kto (ewidentnie) tego dzieła nie zna i zamiast tego wymachuje Horkheimerem i Adorno to robi się strasznie. Reżyser nie jest autorem tej historii. Reżyser jest autorem sukcesu kasowego w oparciu o nazwiska gwiazd. Być może pokaleczył i uprościł – ale na jakiej podstawie Majmurek to ocenia? I czego oczekuje od amerykańskiego reżysera? I kogo ma na myśli pisząc o pokoleniu 68 roku? ? Winslet? Daldryego? Stephena Hare? Amerykańskich producentów (Minghella/Pollack/Morris)? Te rozważania na temat dyskursu (z przeszłością) w kulturze europejskiej na podstawie anglosaskiej produkcji filmowej nieuchronnie musi prowadzić do „jumping to conclusions”. I prowadzi.

Można naturalnie oceniać zalety i wady homerowskiej Iliady na podstawie filmu Petersena, twierdząc że jej bohaterowie Orlando Bloom i Brad Pitt są papierowi i nie przekonują. A w ogóle to cała ta historia jakaś pokręcona, o co oni się naparzają? O babę? A baba w dodatku przedstawiona tradycyjnie z pominięciem dorobku genderowych badań XX‐wiecznych. Co za kicz. Trója dla tych Greków.

Ale nie wiem, czy będzie okazja (i czy jest sens) drążyć to dalej: w końcu co nieco zostało już wyżej powiedziane

Ja też nie wiem. Mnie nadal jednak wpienia zjawisko brania się za pisanie recenzji adaptacji filmowej książki bez jej znajomości. Jest to osłabiające. A mój film jeszcze nie przyszedł. Skandal.

@von Humboldt Fleischer :
bo wychodzą rzeczy rozweselające. Adaptacja to jednak adaptacja. Nie może się odżegnywać od pierwowzoru, bo buduje na sukcesie czytelniczym pierwotnego wątku narracyjnego. To autor (książki) wymyślił historię i jej przesłanie. Ignorowanie tego faktu przez recenzenta (nie mówię o widzu, nie) jest osłabiające bo dowodzi braku kwalifikacji. jeśli ktoś rozwodzi się w szacie fachowca nad namalowanymi przez Duchampa wąsami, to zakładam, że widział jednak oryginał Leonarda.

Chyba że reżyser dokonuje wolty i opowiada zupełnie własną historię. Tylko po co wówczas zachowuje tytuł oryginału i nazywa to adaptacją?

von Humboldt Fleischer :

uwazam ze film, jako dzielo sztuki, broni lub pograza sie sam.

Zgoda. Film tak. Musi obronić się w oczach widza. Ja jednak piszę nie o filmie, lecz o krytyku który w tym wypadku się pogrąża. Bo czym innym jest film „oparty na” i czym innym „opierający się”. Przykładem pierwszego jest np.„Total Recall” Verhoovena. Jest to z pewnością film zupełnie samodzielny, a nie adaptacja literackiego pierwowzoru Dicka. Reżyser i scenarzyści są też słusznie uważani za twórców filmu, film się oddalił w sposób zamierzony od „We Can Remember It for You Wholesale”, krótkiego raczej opowiadania Dicka. Zaadaptowano nie utwór literacki lecz pomysł autora dając temu wyraz poprzez nadanie utworowi innego tytułu a zatem innej tożsamości.

Weźmy jednak da odmiany sześć ekranizacji Pride and Prejudice Jane Austin. Wszystkie zostały mniej lub bardziej zjechane bo musząc się zmierzyć z pierwowzorem – skazane były na sromotną klęskę. A zmierzyć się musiały skoro „zostają urodzone” z obietnicą bycia ekranizacją powszechnie znanej powieści. Krytyk nie miał wyjścia – musiał porównywać. A reżyser był rozliczany ze stopnia wierności oryginałowi.
„lektor” należy (wobec faktu że się opiera i ma ambicje bycia ekranizacją) do tej samej kategorii co Duma i Uprzedzenie. A krytyk, który ignoruje ten fakt i przez lenistwo zapomina się zapoznać z oryginałem – rozczarowuje.

von Humboldt Fleischer: czyżby udało nam się dojść do porozumienia? Albo ja się wynaradawiam, albo oboje się wynaradawiamy. Trzeciej możliwości nie widzę.

Nie zrozumiałem tego filmu, choć widziałem dwa razy. Wątek zwolnienia z odpowiedzialności trybiku, który nie rozumie (?) zła („nie mogłyśmy otworzyć drzwi, bo miałyśmy je pilnować”) albo w nim osobiście nie uczestniczy (mam kolegę Berlińczyka, który chwali się, że jakiś stryjeczny pradziadek brał udział w zamachu na Hitlera etc. – rozmowa jak z House’a: „Dzięki ci Boże” – „Przypomnijmy kto cię w to gówno wpakował”; a pozostali członkowie bliższej i dalszej rodziny „nic nie wiedzieli”, wiec też niewinni) to ta sama historia samorozgrzeszenia. Interesujący, ale nierozwinięty, wydał mi się wątek zniszczonej empatii bohatera – żadnych przyjaciół, porzucona córka, porzucona żona – jedyną bliską (choć ona tej więzi nie czuje) jest dziewczynka z obozu („kazała nam sobie czytać”), gdy się spotykają. Zrównanie ofiar Hanny oczywiście tandeta i fałsz; ciekawe jest natomiast pytanie jakoś tam osadzone w realiach powojennych Niemiec – moja kochanka była w SS, co ta wiedza robi ze mną?