Jako osobnik leniwy i nie wyposażony w dobrą (czyli ćwiczoną) pamięć, miałem od zawsze (czyli od czasów szkolnych) pretensje do historii uprawianej jako niekończący się ciurek dat i zupełnie nieistotnych zdarzeń, które autorzy podręczników czerpią głównie z domeny historii militarnej i personalnych powikłań w ramach historii „domów panujących”.

Raz czy dwa razy na półrocze/semestr/trymestr (czy co tam aktualnie podpowiada moda macherów od „metodyki” nauczania) pojawia się temat‐przeglądówa, typu „zmiany stosunków własnościowych i wytwórczych we Francji 18 wieku”, dotyczący kwestii naprawdę istotnych, ale podawany jest w tak nudny i przeważnie mętny sposób, a wreszcie – tak z rzadka, że raczej wbija osikowy kołek w atrakcyjność poznawczą historii, niż ożywia tego militarno‐personalnego zombie.

No i wychodzi z tego pseudo‐edukacyjnego młyna osobnik jeszcze bardziej leniwy i niewiele rozumiejący. Po latach zaczyna się orientować, że owocna poznawczo byłaby historia rozumiana jako (1) socjologia‐z‐ekonomią rozciągnięta mocno wzdłuż diachronii (2) historia idei (3) i nauk (4) oraz tzw. kultury materialnej; cała reszta to bękarcie pokłosie wieków propagandy uprawianej przez rządzących (a ich stories o skrytobójstwach, ożenkach, afiliacjach itd. nie wiedzieć czemu uważa się za mające coś wspólnego z wiedzą). Ale przeważnie jest już za późno.

Nie cierpię też memu o tym, że „aby zrozumieć współczesność, trzeba rozumieć historię”, bo domyślne rozumienie rozumienia historii polega na przyjęciu za własne tego albo innego pakietu frazesów, a kryterium wyboru jest przeważnie czysto ideologiczne i tkwi – a jakże – we współczesnej współczesności i jej żałosnych, efemerycznych rozkładach interesów. „Rozumienie historii” uprawiane jest niszowo, a rozprzestrzenia się przypadkiem. (Przykład: z gruntu lamarkistowski mit „nowego człowieka” – Kadmona jako klucz do zrozumienia historii Rosji po [i przed] 1917, na którego dogłębny opis nadziałem się dzikim zupełnie trafem w książce Adama Pomorskiego Duchowy proletariusz; nakład pewnie z tysiąc egzemplarzy.)

Co powiedziawszy, zacytuję teraz psora Bronisława Łagowskiego, który w najnowszym, 23 numerze „Krytyki Politycznej” mówi:

W Polsce w gruncie rzeczy dokonała się kontrrewolucja. Kontrrewolucja pełzająca, potem liberalna, aż wreszcie zakończona restauracją. Widzę uderzające podobieństwo między restauracją w Polsce, a klasyczną restauracją w dziewiętnstowiecznej, porewolucyjnej Francji. [...] Wcale nie było przesądzone z góry, że nastapi u nas restauracja kapitalizmu. Kołakowski około 1975 roku pisał w „Kulturze”, że ktoś, kto by pragnął powrotu do II RP, musiałby być niezasługującym na uwagę szaleńcem, kimś zupełnie niepoważnym. A jednak w rzeczywistości to się właśnie dokonało.

[...] Kołakowski myślał, że wolności obywatelskie można wporowadzić bez obalania całości systemu, że zmieni się on tylko pod wpływem liberalizacji, demokratyzacji, rządów prawa, a także prywatnej własności. Życzył sobie przemian jedynie w tych wybranych aspektach, zresztą wszyscy sobie tego życzyli. Nikt nie myślał o tym, żeby reprywatyzowac przedwojenne majątki [...]. Nikt nie zakładał odtworzenia, w dosłownym sensie, stosunków własnościowych z okresu przedwojennego. [...] Ta zasada restauracyjna zdominowała wszystkie inne zasady i całą politykę. Poprzez powrót do Katynia, do powstania warszawskiego jako najbardziej chwalebnego wydarzenia, poprzez uznanie legalności rządu londyńskiego i ogłoszenie Kaczorowskiego prezydentem II RP postawiona została kropka nad „i”. Do tego trzeba dodać rehabilitację podziałów klasowych i idealizację ziemiaństwa, którego istnienie już przed wojną zostało postawione przez elity polityczne pod znakiem zapytania, ponieważ była to czysto pasożytnicza, żerująca ekonomicznie na państwie warstwa. Przemiany, jakie zaszły po 1989 roku w Polsce, streszczają się w tym dążeniu do odtworzenia mitologii, ideologii oraz stosunków społecznych i własnościowych z okresu przedwojennego.

Tematem rozmowy, którą prowadzi z Łagowskim Michał Sutowski z „KP”, jest przede wszystkim Rosja. Może dlatego nie wspomina B.Ł. o odtworzeniu pozycji kleru, które to odtworzenie według niektórych przekroczyło miejsce KK w międzywojennej Polsce. Albo też uznano fakt restauracji Kościoła za oczywistość.

Czy jednak ta paralela cokolwiek wnosi do rozumienia procesów w dzisiejszej Polsce? Bo może ma wymiar raczej legitymizacyjny (powołanie się na niegdysiejsze ustanawia „prawomocność” dzisiejszego)? Albo estetyczny; gdy patrzę na Komorowskiego, jego doradców, jego dwururkę i cień dworku, jego, hm, niemal rotariańskie potomstwo, jego kapelanów, jego krzyże i msze, wizyty w Watykanie itd. – widzę jakąś anachroniczną pokraczność, nie mającą nic wspólnego z problemami/potrzebami współczesności, a wiele właśnie z II RP.

Czy jednak dowiadujemy się z tej paraleli np. jak zwalczyć tę chujozę bez rozpętywania kolejnej wojny światowej?