(wariacje na trzech facetów i jedną kobietę)

„Tajemnica kobiecości” to pojęcie centralne dla nadbudowy patriarchatu, systemu społecznego męskiej władzy i przywilejów. Gdy patriarchat próbuje ideologicznie wybielić i uzasadnić swoją (de facto) przemocową i dyskryminujacą kobiety praktykę społeczną, sięga po „tajemnicę kobiecości”, która fundamentalnie odróżnia kobiety od mężczyzn, wyznacza dla nich role życiowe i miejsce w strukturze społecznej. Oczywiście, w (re)produkowaniu tej nadbudowy jedną z głównych ról pełnią tradycjonalne monoteizmy.

papież

W Przekroczyć próg nadziei papież (JP2) wyznaje:

Jeżeli nasz wiek jest w społeczeństwach liberalnych okresem narastającego feminizmu, to można przypuszczać, że orientacja ta jest reakcją na brak tej czci, jaka należy się każdej kobiecie. Wszystko, co napisałem na ten temat w Mulieris dignitatem, nosiłem w sobie od bardzo młodych lat, w pewnym sensie od dzieciństwa. Służył temu być może też klimat epoki, w którym się wychowywałem, nacechowany wielkim szacunkiem i czcią dla kobiety, zwłaszcza kobiety‐matki.

Myślę, że współczesny feminizm znajduje swoje korzenie właśnie w tym miejscu – w braku prawdziwej czci dla kobiety. Natomiast prawda objawiona o kobiecie jest inna. Cześć dla kobiety, zachwyt nad całą tajemnicą kobiecości, [...] to wszystko są te elementy wiary i życia Kościoła, które nigdy nie pozostały całkiem w ukryciu. Świadczy o tym bogata tradycja obyczajowa, która, niestety, w dzisiejszych czasach uległa znacznej degradacji. W naszej cywilizacji kobieta stała się nade wszystko przedmiotem użycia.

Dzieło przywracania czci kobiecie, aby nie była degradowana do „przedmiotu użycia” (nade wszystko? to zaprawdę więcej mówi o Wojtyle niż o współczesnym świecie) obejmuje, oczywiście, odesłanie kobiety do dzieci/kuchni/kościoła, zakaz antykoncepcji, restrykcyjne ustawy antyaborcyjne, „szklany sufit” w życiu zawodowym i politycznym itd., itp. Co prawda papież w następnym zdaniu wyraża optymizm (pozytywne przesłanie to ważny element nadbudowy):

pośród tego wszystkiego odradza się autentyczna teologia kobiety. Zostaje odkryte na nowo jej duchowe piękno, jej szczególny geniusz; odradzają się podstawy do umocnienia jej pozycji w całym życiu ludzkim, nie tylko rodzinnym, ale także społecznym i kulturalnym

...ale myślę, że znakomitej większości kobiet nie pociesza rozwój „autentycznej teologii kobiety”, gdy ich codziennymi problemami są niższe płace, brak żłobków, molestowanie seksualne, negowanie praw reprodukcyjnych (i można by wymieniać jeszcze długo).

Friedan

Od tak rozumianej tajemnicy kobiecości wyszła Betty Friedan, w książce, o której powiada się, że położyła podwaliny pod drugą falę feminizmu, The Feminine Mystique (1963). To rzecz o amerykańskich białych kobietach klasy średniej, które nie martwiąc się o byt, prowadząc dom dla zarabiającego męża i wychowując dzieci, czują jednak jakąś czczą pustkę, niepełność własnej egzystencji. W wikipedyjnym streszczeniu:

Friedan [...] notes that women have been trapped at the basic, physiological level, expected to find their identity through their sexual role alone. Friedan says that women need meaningful work just as men do to achieve self‐actualization, the highest level on the hierarchy of needs.

(Friedan stwierdza, że kobiety zostały uwięzione na najbardziej podstawowym, fizjologicznym poziomie [piramidy potrzeb Maslowa], że oczekuje się od nich odnalezienia własnej tożsamości jedynie w ich płci, roli seksualnej. Tymczasem zaś kobiety tak samo jak mężczyźni potrzebują satysfakcjonującej pracy, aby osiągnąć samospełnienie.)

„Tajemnica kobiecości”, przywołana wprost w tytule, została tu więc znegliżowana. (Niedaleko stąd do radykalnego poglądu, że „kobieta jest człowiekiem”.)

Mikołejko

Wspominałem już, że w polemicznej orgii, w której rozszarpywano niedawne występy Zbigniewa Mikołejki (ad „matki‐wózkowe”), zabrakło mi odniesienia do profesorskiego poglądu, że ludzie powinni dorastać do swojego obowiązku wobec społeczeństwa (i samych siebie). A jeśli nie dorastają, to paszcze w kaganiec, nie afiszować się, no i, oczywiście, żadnych roszczeń! I tak, obowiązkiem matki jest dbanie o samorozwój i o właściwy rozwój dziecka. A obowiązkiem kibola (tak, ta figura towarzyszyła u Mikołejki „bezczelnym wózkowym” jako swoisty counterpart od początku afery, jakoś jednak nie odegrała istotnej roli w polemikach) jest... właściwie nie wiem, co – wzięcie się do roboty? ograniczenie agresji?

Mikołejko sytuuje sam siebie jako „trzeci czynnik”, niezależny od (płytkich i tendencyjnych, powiada) zwalczajacych się dyskursów: feministycznego i katolicko‐tradycjonalnego. Ale rzut oka na powyżej przywołane przeze mnie dwie postacie uświadamia, że w istocie jest gdzieś na dziwnym skrzyżowaniu obu. Z jednej strony (po papiesku) ma za złe matkom (kupczącym zwłaszcza na emigracji własnymi macicami, rozjazgotanym babonom etc.), że nie okazują się kobietami godnymi najwyższej czci, a z drugiej – że nie szukają (po friedańsku) samorealizacji poza dziećmi/kuchnią/(kościół sobie darował). A nawet i w tej wąskiej [haha, śmieję się na boku, „wąskiej”] działce – zawodzą, bo zaniedbują potomstwo, którego wrzaski naruszają prawa innych ludzi. Nie dorastają, i to na aż trzy sposoby.

Kiepsko wychodzi ten (trójnożny) rozkrok. Mikołejko myli obowiązki z prawami. I – jak to filozof, poruszający się zasadniczo w sferze nadbudowy – twierdzi, że to od wyłącznej decyzji matki zależy, czy będzie się samorealizować (zarazem właściwie wypełniając obowiązki wobec dziecka i społeczeństwa), czy też ugrzęźnie na pozycji podrzędnego (jazgoczącego) istnienia. A nie od bazy społecznych urządzeń ułatwiających rodzicielstwo.

No ale tyle samo przychodzi kobietom z owego profesorskiego wygrażania palcem, co z rozwoju „autentycznej teologii kobiety”; mają poważniejsze (i ulokowane bliżej bazy) problemy – odsyłam wyżej, do końca kawałka zatytułowanego „papież”. Poglądy profesora znalazły natomiast uznanie w oczach (ciągle w Polsce dominującego) patriarchatu, bo tak (wydaje mi się) należy interpretować wyniki sondaży internetowych, w których bardziej spodobał się mizoginizm Mikołejki.

Orliński

Jedynym powodem obecności w tej blogonocie ironicznego redaktora jest fakt, że jego dwie notki, ta dotycząca Mikołejki i ostatnia, zatytułowana Feminine Mystique w oczywistym nawiązaniu do książki Friedan, spotkały się z niejakim uznaniem w internecie, również ze strony osób, które (jak sądzę) powinny czytać wnikliwiej.

W sprawie Mikołejki ma do powiedzenia tyle, że, choć co prawda baza promacierzyńska polepszyła się (jasne, zwłaszcza w porównaniu z XIX wiekiem), to społeczeństwo jest nadal niefajne i źle traktuje matki (jak ten mizogin Mikołejko). A tymczasem recepta jest prosta: bądźcie [faceci] dżentelmenami.

Natomiast protestując przeciwko ewentualnemu podważaniu prawa do in vitro (cytuję zajawę w „Polityce”)

39‐letniej wiceprezes dużej korporacji, która całe swoje dotychczasowe życie poświęciła zarabianiu pieniędzy, rozwojowi zawodowemu i inwestowaniu w siebie, a potem nagle zapragnęła zostać matką

...odwołuje się do „tajemnicy kobiecości” tak oto:

Ponieważ nic nie wiemy o tym, dlaczego jakaś kobieta decyduje się na in vitro akurat w wieku 39 lat – nie nam to oceniać. Powinniśmy [...] nie formułować ocen i pogodzić się z tym, że to jej słodka tajemnica.

Protest jest słuszny, uzasadnienie – sam nie wiem, bardziej śmieszne czy bardziej żenujące. Gdyby 39‐letnia wiceprezeska ujawniła swoje motywy, moglibyśmy już oceniać? Czy w danym przypadku należą się danej kobiecie okrojone albo nieokrojone prawa reprodukcyjne? A może żadne?

Odsyłanie do „tajemnic kobiecości” (słodkich czy nie) zawsze świadczy o jednym: o patriarchalnej podszewce poglądów.

Nawet jeśli jest to „oświecony patriarchalizm” wannabe‐dżentelmena.